Ernst Lalleman

Foto Americain / Wie zijn wij is een project over 234 grootbeeld kleuren negatieven uit 1959/1960, gemaakt door studio Foto Americain in Den Haag.

Van 18 december 2021 tot 24 april 2022 was er een tentoonstelling in Fotomuseum Den Haag.

Curator: Wim van Sinderen 

Ontwerp: Studio Renate Boere

In januari 2022 kwam het gelijknamige boek uit.

De zes doosjes met negatieven werden door mij gevonden in 1988 in Den Haag. Ik maakte toen van eentje een zwart wit contact afdruk in mijn doka. De maat van de negatieven is 10x15cm. 

Jarenlang wist ik niet wat er eigenlijk op de negatieven stond, anders dan portretten.

Pas toen door digitaliseren de 234 grootbeeld kleuren negatieven als foto te bekijken gemakkelijk werd kreeg ik een beeld van de cultureel antropologische schat die ik al die jaren bewaarde.

Ik werd steeds nieuwsgieriger naar wie die mensen waren en wilde graag weten wie zij waren, en hun verhalen horen. 

Nadat ik alle negatieven had gedigitaliseerd besefte ik dat hier iets mee moest.

Ik noemde het project “Wie zijn wij” omdat ik wilde weten wie zij waren en omdat ik de foto’s terug wilde geven aan de geportretteerden. 

Aldus maakte ik eind 2018 een webpage en een facebook post en plaatste een oproep in diverse Haagse facebook groups over oud Den Haag. Mijn post ging viraal en deze webpage had duizenden visits per dag. Daags er belden o.a. AD, Tijd voor Max en Omroepwest en kwamen er veel reacties van mensen die zichzelf, familie, vrienden of bekenden herkenden.

Inmiddels zijn er van 51 foto’s de geportretteerden geïdentificeerd. Ik merkte dat het merendeel van die mensen de foto niet kende of niet meer had, ook als het om zichzelf om naaste familie ging. Bijna iedereen was dan ook uitgesproken blij met de foto en de aandacht.

Een groot aantal portretten is van Indische mensen. Uit de verhalen van herkende mensen blijkt dat veel portretten gemaakt werden om naar familieleden op te sturen die buiten Nederland woonden. Maar Den Haag was natuurlijk ook de “Indo-stad”.

Door de techniek, goed belichte grootbeeld kleurennegatieven, wordt de kijker aangezet de portretten met aandacht te bekijken. Het grote aantal foto’s maakt dat de collectie een uitgebreid beeld geeft van een dwarsdoorsnede van de Haagse bevolking eind jaren vijftig.

In de tegenwoordige tijd van verregaande digitalisering van de maatschappij en we duizenden foto’s op onze telefoons hebben waar we achteloos doorheen swipen of zelfs nooit meer naar kijken dwingt de collectie, de opname techniek en de aard van het project de kijker als het ware stil te staan bij elk beeld. Mede omdat mensen zullen zoeken in de 234 foto’s naar bekenden moet de kijker wel de tijd te nemen om met aandacht elk beeld te bezien.

We leven in een tijd waar waarheidsbeleving zich afspeelt in een parallelle visuele wereld op onze telefoons, en andere devices. Met de tentoonstelling en boek wil ik de kijker laten zien dat de echte wereld wellicht belangrijker en interessanter is en dat hun eigen waarnemingen wel degelijk nog tellen. Namelijk portretten van echte mensen die zij met eigen ogen op dat moment zien, en in wie zij zullen zoeken naar bekenden. 

De verhalen die dat oplevert zijn echt. 

De (schijn)wereld waar we in leven, waar ons wereldbeeld voor een groot deel gevormd wordt door wat we in (bewegend) beeld voorgeschoteld krijgen; Foto americain / Wie zijn wij is echt, echte mensen die bestaan of wier familie nog bestaat en die men kan aanspreken en wier verhalen we kunnen horen.

De geportretteerden zijn geen objecten in de parallelle schijnwereld zoals hierboven genoemd maar bestaande mensen die we persoonlijk kennen. 

De stijl van de fotografie en de techniek draagt dat impliciet uit.

Voor het boek en de tentoonstelling fotografeerde ik drie van de geïdentificeerde mensen die in de collectie voor komen; Walter, Ellen en Lizette.

Ik deed beeldonderzoek naar hun verhalen en heb in woord en beeld geprobeerd vast te leggen welke reis het originele portret en de drie geportretteerden hebben gemaakt sind 1959.

Daarbij stelde ik mezelf de volgende onderzoeksvragen:

• Hoe verhouden zij zich tot deze foto? 
• Welke herinneringen hebben zij aan het beeld of de tijd waarin de foto gemaakt werd? 
• Hoe verhoudt de foto zich tot de huidige tijd waarin zij leven? 
• Wie zijn zij nu? 
• Is er een verband te ontdekken met de foto van toen of wie ze toen waren met hun huidige leefsituatie? En hoe laat zich dat zien?

De tentoonstelling was ingericht in drie ruimtes. De eerste twee vertrekken toonden de collectie, het laatste vertrek de beelden en teksten van Walter, Ellen en Lizette en 2 vitrinekasten met de zes doosjes en 33 geselecteerde negatieven.

Door de manier plaatsing van de foto’s op de muren gaf het de indruk van een tijdlijn, een tijdlijn die uitmondde in de laatste ruimte met als het ware een beschouwing en uitdieping van de collectie aan de hand van de drie gefotografeerden, in woord en beeld.

In het eerste vertrek stond de camera waar de foto’s mee zijn gemaakt. 

Het boek is op dezelfde manier opgezet; eerst de collectie van oude negatieven en dan de beelden van Walter, ellen en Lizette.

Elke spread laat vier foto’s zien. De foto’s van de collectie hebben een andere volgorde in het boek dan in de tentoonstelling. Dit komt omdat elke spread een op zichzelf staand beeld van vier foto’s is en daardoor elke selectie van vier telkens opnieuw moest gebeuren. 

De tijdlijn in de tentoonstelling loopt zo goed als ononderbroken door.

Omdat er in de collectie een opvallend aantal mensen van Indische/Indonesische afkomst is wilde ik minimaal een persoon van de drie te fotograferen mensen van met die afkomst hebben. Uiteindelijk bleek dat zowel Walter, Ellen en Lizette van Indische afkomst zijn wat een onverwachte coherentie geeft aan dat deel van de tentoonstelling.

Ernst Lalleman 

Tel: +34 633 428 010

Wil je afentoe een nieuwsbrief ontvangen?

Stuur me dan een bericht.